واکسن HPV یکی از مؤثرترین راه‌های پیشگیری از ابتلا به ویروس پاپیلومای انسانی و در نتیجه جلوگیری از بروز سرطان‌های مرتبط با آن از جمله سرطان دهانه رحم، مقعد، آلت تناسلی و حتی سرطان‌های ناحیه دهان است. این واکسن به‌ویژه در صورتی که در سن مناسب تزریق شود، می‌تواند ایمنی بلندمدتی در برابر سویه‌های پرخطر HPV ایجاد کند. اما یکی از پرسش‌های مهم بیماران و والدین این است که بهترین زمان تزریق واکسن HPV چه سنی است و به چه تعداد دوز نیاز دارد؟
شناخت دقیق زمان‌بندی و شیوه صحیح تزریق، می‌تواند تأثیرگذاری این واکسن را به حداکثر برساند. در این مقاله، به تفصیل درباره سن مناسب، تعداد دوز، دلایل اهمیت آن و موارد استثنا صحبت خواهیم کرد. این اطلاعات به‌ویژه برای مراجعان به مرکز درمان HPV و افرادی که در مسیر درمان HPV هستند، ضروری و کاربردی است.
سن مناسب برای دریافت واکسن HPV و دلیل انتخاب آن
به‌طور کلی، سازمان جهانی بهداشت (WHO) و مراکز کنترل بیماری‌ها (CDC) توصیه می‌کنند که واکسن HPV در سنین ۹ تا ۱۴ سالگی تزریق شود. بهترین بازه سنی برای دریافت کامل واکسن، قبل از شروع فعالیت جنسی است؛ زیرا در این بازه احتمال تماس با ویروس بسیار پایین است و سیستم ایمنی بدن بیشترین توان واکنش را دارد.
در این سن، بدن به‌خوبی به واکسن پاسخ می‌دهد و ایمنی بلندمدتی نسبت به انواع پرخطر ویروس ایجاد می‌کند. مطالعات متعددی نشان داده‌اند که واکسیناسیون در این دوره می‌تواند خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را تا بیش از ۸۰٪ کاهش دهد.
در برخی کشورها، تزریق واکسن HPV بخشی از برنامه‌های واکسیناسیون مدارس شده تا پوشش بالاتری ایجاد شود. برای افرادی که پس از این سنین اقدام به تزریق می‌کنند، واکسن همچنان مفید است، اما اثربخشی آن ممکن است کمی کاهش یابد، به‌ویژه اگر فرد قبلاً در معرض سویه‌های خاصی از HPV قرار گرفته باشد.
حتی در این موارد نیز، واکسن می‌تواند از ابتلا به سویه‌های دیگری که هنوز وارد بدن نشده‌اند، جلوگیری کند. بنابراین اگرچه بهترین زمان تزریق واکسن HPV پیش از بلوغ و شروع فعالیت جنسی است، اما این واکسن در بزرگ‌سالان نیز همچنان ارزش محافظتی بالایی دارد.
تعداد دوزهای موردنیاز واکسن HPV برای گروه‌های سنی مختلف
تعداد دوز واکسن HPV به سن فرد هنگام آغاز واکسیناسیون بستگی دارد. طبق دستورالعمل CDC، کودکانی که بین ۹ تا ۱۴ سالگی اولین دوز واکسن را دریافت می‌کنند، فقط به دو دوز نیاز دارند. فاصله بین دوز اول و دوم معمولاً شش تا دوازده ماه در نظر گرفته می‌شود.
این دو دوز کافی است تا ایمنی بلندمدتی ایجاد شود. اما برای نوجوانان بالای ۱۵ سال و بزرگ‌سالانی که واکسیناسیون را آغاز می‌کنند، سه دوز توصیه می‌شود. این سه دوز در برنامه‌ای با فاصله‌های صفر، دو ماه و شش ماه تزریق می‌شوند.
دلایل این تفاوت در تعداد دوز به واکنش متفاوت سیستم ایمنی در سنین مختلف بازمی‌گردد. در کودکان، سیستم ایمنی پاسخ قوی‌تری به دوزهای کمتری از واکسن می‌دهد، در حالی که در افراد بزرگ‌تر، برای ایجاد همان سطح ایمنی نیاز به تحریک بیشتری وجود دارد.
همچنین برای افرادی که دوزهای واکسن را به‌صورت ناقص دریافت کرده‌اند یا برنامه تزریق آن‌ها به هر دلیلی قطع شده، راهنماهای خاصی برای تکمیل دوره واکسیناسیون وجود دارد که حتماً باید توسط پزشک بررسی شود. پایبندی کامل به برنامه دوزها و فاصله‌های زمانی، عامل کلیدی در اثربخشی نهایی واکسن محسوب می‌شود و نباید به تعویق بیفتد یا ناقص اجرا شود.
تفاوت واکسن HPV در زنان و مردان
اگرچه در ابتدا واکسن HPV برای پیشگیری از سرطان دهانه رحم در زنان طراحی شده بود، اما تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که مردان نیز در معرض ابتلا به عفونت HPV و پیامدهای آن، از جمله سرطان آلت تناسلی، مقعد، و سرطان دهان و حلق قرار دارند. به همین دلیل، امروزه تزریق واکسن برای هر دو جنس به‌عنوان یک ضرورت بهداشتی جهانی پذیرفته شده است.
بهترین زمان تزریق واکسن HPV برای مردان نیز همانند زنان، پیش از شروع فعالیت جنسی است تا بیشترین میزان اثربخشی حاصل شود. مردان جوانی که این واکسن را در زمان مناسب دریافت می‌کنند، نه‌تنها از سلامت خود محافظت می‌کنند بلکه از انتقال ویروس به شریک جنسی نیز جلوگیری می‌شود.
تفاوتی در نوع واکسن یا ترکیب دوزها بین زنان و مردان وجود ندارد؛ واکسن‌هایی مانند گارداسیل ۹ (Gardasil-9) برای هر دو جنس قابل استفاده هستند و پوشش وسیعی در برابر انواع پرخطر HPV دارند. سازمان‌های بهداشتی مانند CDC توصیه می‌کنند پسران نیز در بازه سنی ۱۱ تا ۱۲ سال واکسیناسیون خود را آغاز کنند، اما حتی تا سن ۲۶ سالگی نیز واکسن همچنان قابل توصیه است، به‌ویژه اگر فرد قبلاً واکسینه نشده باشد.
این دیدگاه باعث شده تا برخی کشورها برنامه‌های گسترده‌تری برای واکسیناسیون پسران به اجرا درآورند و در نتیجه شیوع کلی ویروس در جامعه را کاهش دهند. بنابراین، هر دو جنس باید نسبت به دریافت واکسن در سن مناسب آگاهی داشته باشند و آن را به‌عنوان بخشی از سلامت پیشگیرانه خود جدی بگیرند.
آیا بزرگ سالان بالای ۲۶ سال نیز می‌توانند واکسن HPV دریافت کنند؟
پرسشی که بسیاری از افراد مطرح می‌کنند این است که آیا بعد از سن ۲۶ سالگی همچنان می‌توان واکسن HPV را تزریق کرد؟ پاسخ این است که بله، اما با برخی ملاحظات. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) استفاده از واکسن گارداسیل ۹ را برای افراد تا سن ۴۵ سال نیز تأیید کرده است.
با این حال، توصیه عمومی CDC این است که واکسیناسیون معمول تا سن ۲۶ سال انجام شود و در سنین بالاتر تنها در موارد خاص، پس از مشورت با پزشک، تصمیم‌گیری شود. چرا که احتمال تماس قبلی با ویروس در این گروه سنی بالاتر است و اثربخشی واکسن در پیشگیری از عفونت‌های جدید ممکن است محدودتر باشد.
افراد بالای ۲۶ سالی که هنوز فعالیت جنسی محدودی داشته‌اند یا روابط جنسی محافظت‌شده‌ای داشته‌اند، همچنان می‌توانند از واکسن بهره‌مند شوند؛ چرا که ممکن است به همه انواع HPV آلوده نشده باشند. پزشک با در نظر گرفتن سبک زندگی، وضعیت سلامتی، سوابق پزشکی و میزان خطرپذیری، می‌تواند تصمیم بگیرد که تزریق واکسن برای فرد مفید است یا خیر.
در مجموع، بهترین زمان تزریق واکسن HPV پیش از شروع هرگونه فعالیت جنسی است، اما حتی در سنین بالاتر نیز نباید فرصت پیشگیری از عفونت‌های جدید را از دست داد، به‌ویژه اگر فرد قصد شروع روابط جدید را داشته باشد یا در معرض خطر قرار گیرد.
