بارداری، دورانی حساس و پُر از تغییرات فیزیولوژیکی و روانی است که هر نوع اختلال یا عفونت در این بازه می‌تواند پیامدهای جدی برای مادر و جنین به‌دنبال داشته باشد. یکی از ویروس‌هایی که در این دوران نگرانی‌هایی ایجاد می‌کند، ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV است. سوال مهمی که بسیاری از مادران مطرح می‌کنند این است که HPV در بارداری چه خطراتی دارد و آیا می‌تواند روند طبیعی بارداری یا سلامت نوزاد را تهدید کند؟ پاسخ به این سوال نیازمند بررسی علمی و دقیق از جنبه‌های مختلف است.
بسیاری از مراجعه‌کنندگان به مرکز درمان HPV نگران انتقال این ویروس به جنین یا تأثیر آن بر زایمان هستند. واقعیت این است که نوع، شدت و مرحله عفونت، نقش تعیین‌کننده‌ای در میزان خطر دارد. در برخی موارد، HPV در بارداری ممکن است بدون علائم باقی بماند، اما در شرایط خاص می‌تواند منجر به بروز زگیل‌های تناسلی، اختلالات در زایمان طبیعی یا حتی نیاز به مداخلات پزشکی خاص شود. آشنایی با این خطرات و انجام اقدامات لازم برای درمان HPV قبل یا در طول بارداری، گامی مؤثر برای حفظ سلامت مادر و نوزاد خواهد بود.
تغییرات ایمنی بدن در بارداری و افزایش احتمال فعال شدن HPV
بدن زنان در دوران بارداری دستخوش تغییرات گسترده‌ای در سیستم ایمنی می‌شود. این تغییرات بخشی از سازگاری طبیعی بدن برای پذیرش جنین هستند. اما کاهش نسبی قدرت دفاعی سیستم ایمنی ممکن است زمینه را برای فعال شدن ویروس‌هایی که قبلاً در بدن وجود داشته‌اند فراهم کند. از این رو، زنانی که قبلاً با ویروس HPV در تماس بوده‌اند، ممکن است در دوران بارداری دچار علائم مجدد یا رشد زگیل‌های تناسلی شوند.
فعال شدن مجدد ویروس به‌ویژه در صورتی که از نوع پرخطر باشد، نگرانی‌هایی را ایجاد می‌کند. برخی از انواع پرخطر HPV در صورت بی‌توجهی و بدون پیگیری، می‌توانند زمینه‌ساز تغییرات سلولی در دهانه رحم شوند که در بلندمدت ممکن است به ضایعات پیش‌سرطانی یا حتی سرطان دهانه رحم منتهی شود. البته در بسیاری از موارد، HPV در بارداری به شکل موضعی و کنترل‌شده باقی می‌ماند، اما باید حتماً تحت نظر پزشک باشد.
به همین دلیل غربالگری پیش از بارداری، بررسی وجود HPV و ارزیابی وضعیت دهانه رحم از طریق پاپ‌اسمیر یا تست HPV، اهمیت بسیار زیادی دارد. اگر ویروس در مراحل اولیه شناسایی شود، می‌توان با رعایت اصول مراقبتی، از بروز مشکلات حاد در دوران بارداری جلوگیری کرد و سلامت مادر و جنین را حفظ نمود.
تأثیر زگیل تناسلی بر روند زایمان طبیعی
در مواردی که ویروس HPV منجر به رشد زگیل‌های تناسلی خارجی یا داخلی شده باشد، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد زایمان طبیعی انجام نشود. زگیل‌ها در ناحیه واژن یا دهانه رحم، در برخی موارد می‌توانند مسیر تولد نوزاد را محدود کرده یا باعث خونریزی هنگام زایمان شوند. در این شرایط، سزارین به‌عنوان روش جایگزین مطرح می‌شود تا از خطرات احتمالی جلوگیری شود.
مسئله مهم‌تر این است که HPV در بارداری، اگر همراه با زگیل‌های فعال باشد، می‌تواند احتمال تماس نوزاد با ویروس در حین عبور از کانال تولد را افزایش دهد. گرچه این احتمال کم است، اما گزارش‌هایی از بروز پاپیلوماتوز تنفسی را در نوزادانی که از مادر مبتلا به HPV زایمان طبیعی داشته‌اند، مشاهده کرده‌ایم. این بیماری نادر اما خطرناک، در نای یا حنجره نوزاد ایجاد زگیل‌های داخلی می‌کند و نیاز به درمان تخصصی دارد.
از این رو، پزشکان با توجه به شدت، محل و میزان زگیل‌ها تصمیم می‌گیرند که زایمان طبیعی انجام شود یا خیر. اگر زگیل‌ها محدود، سطحی و غیر خونریزی‌دهنده باشند، ممکن است زایمان طبیعی مجاز باشد، اما در موارد شدیدتر، انتخاب سزارین برای کاهش خطر انتقال به نوزاد ارجح است.
خطر انتقال HPV به نوزاد
یکی از دغدغه‌های اصلی مادران مبتلا، امکان انتقال ویروس به نوزاد است. هرچند انتقال عمودی HPV از مادر به جنین نسبت به ویروس‌هایی مانند HIV یا هپاتیت کمتر است، اما کاملاً غیرممکن نیست. بیشترین خطر در زمان تولد و عبور نوزاد از کانال واژینال رخ می‌دهد، به‌ویژه اگر مادر در آن زمان دارای زگیل فعال باشد.
در موارد بسیار نادر، نوزادان ممکن است پس از تولد علائمی از پاپیلوماتوز تنفسی یا زگیل‌های پوستی نشان دهند. این موارد اغلب در کودکانی دیده می‌شود که مادرشان در زمان زایمان دچار زگیل‌های فعال بوده‌اند و زایمان به صورت طبیعی انجام شده است. به همین دلیل، پزشکان باید شرایط مادر را از نظر فعال بودن ویروس بررسی و بر اساس آن، روش زایمان را تعیین کنند.
از آنجا که HPV در بارداری می‌تواند بی‌علامت نیز باشد، انجام تست‌های غربالگری برای شناسایی ناقلان خاموش ویروس، اهمیت زیادی دارد. اگر مادر از وضعیت خود آگاه باشد، می‌تواند با پزشک مشورت کرده و اقدامات لازم برای کاهش خطر انتقال به نوزاد را انجام دهد.
محدودیت های درمانی HPV در دوران بارداری
یکی از چالش‌های مهم در مدیریت HPV در بارداری، محدودیت‌هایی است که در استفاده از برخی داروها و روش‌های درمانی وجود دارد. بسیاری از داروهای موضعی یا خوراکی که برای درمان زگیل تناسلی در شرایط عادی استفاده می‌شوند، در دوران بارداری منع مصرف دارند یا باید با احتیاط بالا مصرف شوند. این مسئله باعث می‌شود گزینه‌های درمانی محدودتر باشد و پزشک مجبور به انتخاب راهکارهای محافظه‌کارانه‌تر شود.
در برخی موارد، درمان زگیل‌ها به بعد از زایمان موکول می‌شود، مگر اینکه رشد آن‌ها به‌حدی باشد که باعث اختلال در روند بارداری یا زایمان شود. در چنین شرایطی، ممکن است از روش‌هایی مانند کرایوتراپی (انجماد با نیتروژن مایع) استفاده شود که نسبتاً بی‌خطر است. هدف در این دوره، کاهش عوارض تا حد ممکن بدون به‌خطر انداختن جنین است.
به‌همین دلیل مشاوره با پزشک متخصص، پیش از اقدام به بارداری یا در ابتدای آن، نقش مهمی در مدیریت بیماری دارد. در صورت ابتلا، پزشک می‌تواند برنامه‌ای مناسب برای کنترل HPV در بارداری طراحی کرده و با پیگیری مستمر، احتمال بروز خطرات را به حداقل برساند.
اهمیت واکسیناسیون HPV قبل از بارداری
واکسن HPV یکی از مهم‌ترین ابزارهای پیشگیری از ابتلا به انواع خطرناک این ویروس است. اما نکته مهم این است که واکسیناسیون باید پیش از بارداری انجام شود. چراکه استفاده از واکسن در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. بنابراین زنانی که قصد بارداری دارند، بهتر است قبل از آن دوره واکسیناسیون را تکمیل کنند.
این اقدام ساده می‌تواند از بروز مشکلاتی مانند زگیل‌های تناسلی یا عفونت‌های HPV پرخطر در بارداری جلوگیری کند. به‌ویژه برای زنانی که سابقه روابط جنسی متعدد یا شرکای قبلی داشته‌اند، انجام واکسیناسیون اهمیت دوچندان دارد. با واکسیناسیون کامل، احتمال فعال شدن ویروس در زمان کاهش ایمنی بارداری نیز به‌شدت کاهش می‌یابد.
در سطح جامعه نیز باید فرهنگ‌سازی درباره ضرورت واکسیناسیون HPV، به‌ویژه در دختران و زنان جوان، افزایش یابد. این واکسن علاوه‌بر کاهش احتمال ابتلا، احتمال بروز مشکلات مرتبط با HPV در بارداری را نیز به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد.
پیگیری پس از زایمان برای زنان مبتلا به HPV
اگر زنی در دوران بارداری به HPV مبتلا بوده یا علائم آن در او ظاهر شده، پیگیری پس از زایمان اهمیت زیادی دارد. زیرا ممکن است بخشی از ویروس پس از زایمان همچنان فعال باقی بماند یا در صورت تضعیف سیستم ایمنی مادر، مجدداً فعال شود. به همین دلیل، انجام تست پاپ‌اسمیر و بررسی مجدد HPV پس از اتمام دوره شیردهی توصیه می‌شود.
در این بازه زمانی، پزشک می‌تواند ارزیابی دقیقی از وضعیت دهانه رحم، وجود یا عدم وجود زگیل، و نیاز به درمان داشته باشد. گاهی در دوران بارداری درمان‌های تهاجمی قابل انجام نیست، اما پس از زایمان امکان استفاده از روش‌های مؤثرتر وجود دارد. بنابراین بی‌توجهی به این مرحله می‌تواند باعث مزمن شدن بیماری شود.
همچنین لازم است زنان مبتلا، رفتارهای پرخطر جنسی را کنترل کنند و در صورت نیاز، همسر خود را نیز تحت بررسی و درمان قرار دهند. با این رویکرد جامع، امکان کنترل کامل HPV در بارداری و بعد از آن، فراهم خواهد شد.
📞 برای دریافت مشاوره درمانی و تغذیه‌ای با شماره ۸۸۷۱۴۴۹۳ ۰۲۱ تماس بگیرید.
نتیجه‌گیری
HPV در بارداری موضوعی حساس و چندوجهی است که نیاز به بررسی دقیق، آگاهی بالا و پیگیری مستمر دارد. با توجه به اینکه ویروس می‌تواند در دوران بارداری فعال‌تر شود یا منجر به بروز زگیل‌های تناسلی گردد، مدیریت صحیح آن اهمیت زیادی دارد. خطرات احتمالی برای مادر و نوزاد، اگرچه در اکثر موارد قابل کنترل هستند، اما بدون آگاهی و مراقبت کافی ممکن است به مشکلات جدی منتهی شوند.
با مراجعه به مرکز درمان HPV و دریافت راهنمایی تخصصی، زنان می‌توانند از وضعیت سلامت خود پیش از بارداری آگاه شوند و در صورت نیاز برای درمان HPV اقدامات لازم را انجام دهند. داشتن یک بارداری سالم، نیازمند توجه به جزئیات و تصمیم‌گیری آگاهانه است؛ حتی در مورد بیماری‌هایی که ممکن است در ظاهر بی‌علامت باشند.
